Folkhälsomyndigheten Din psykiska hälsa

So poverkalil amaro psykisko sastimos?

Amaro psykisko sastimos poverkalil pe anda kodo so keras, sar trajinas aj pa soste nakhas, aj godo parudžol pe tela o trajo. So kerel karing amaro psykisko sastimos šaj hulaves ande duj khotora ”kana les sama faktor” aj ”rizikako faktor”. Uni dželi šaj paruves te vortolpe o manušesko sastimos, numa uni dželi si maj phares te keres variso.

Amaro psykisko sastimos poverkalil pe katar pherdo faktorori. Sa pa sar trajil
o manuš, so keras aj pa soste nakhas.  Šaj avel faktor po khetanimasko levelo, pa manuš kruglom le manuš aj šaj avel faktor pa tute korkoro. Manušesko psykisko sastimos parudžol pe pala o trajo. But žene ačaren dukha ande periodori ando trajo. Le dukha šaj aven tela skurto vramja aj vi tela lungo vramja aj maladžol pe savo levelo si. Univar trubol le manuš ažutimos te ačaras amen maj mišto.

Uni dželi so poverkalin o psykisko sastimos si phares te paruves korkoro pa manušesko sastimos, sar fysisko vaj biologisko faktoro vaj sar trajindan sar glata, aj uni dželi si maj vušoro te paruves korkoro, sar trajis čiro trajo.

Pa soste si:

  • biologiska faktorori sar phurimos, berš aj i vica
  • Sar trajil o manuš
  • psykisko faktorori sar neuropsykiatrisko nasvalimos, manušipe,
    e godji aj te si o mauš kovlo
  • socialno faktoro sar sas tuke sar glata, relatcija, manušipe, kultura, kheresko situatcija, love, buči aj educatcija

Te les sama- aj riskako faktoro

Si faktorori kaj si karing psykisko sastimos kaj butivar phenas lake te les sama faktoro aj riskako faktoro.

Te les sama faktoro šaj avel sar eksemplo te avel le manušes lašo manušipe vaj te avel o manuš lašo barato, lašo klimata pe buči vaj jekh hoby kaj si le manušeske drago. Te xal o manuš sasto xabe, te trenoil te sovel o manuš vorta vi godo si važno.

Riskako faktor si boldeni vorba karing te les sama faktoro. Riskako faktor šaj
avel ke barilan opre ande jekh familja kaj si len bare problemori vaj pherdo xolija, lovenge problemori vaj ke ačares ke či malaves andre. Goda šaj avel negativno dželi karing čiro sastimos. So si mišto ke šaj zorares e faktor te les sama te kovlon le effektori pa riskake faktori, te avel tut zoralo manušipe, sastarimos aj biris te trajis o trajo lašo.  

Uppdaterat: 2025-03-11